Begane grond

Twiskemolen

In het vorige deel werden de kelders en molenschuur beschreven. In dit deel geven we een indruk van de begane grond van de molen. Voordat we hier dieper op in gaan even een kort stukje geschiedenis van de molen, omdat de huidige begane grond geheel anders is ingericht dan in de tijd dat de molen als Hooglandspoldermolen in Barsingerhorn stond.

De Twiskemolen is dan wel 441 jaar oud, maar in zijn huidige vorm staat de molen pas 39 jaar in Landsmeer. De molen is in 1572 gebouwd in Barsingerhorn en heeft daar eeuwen lang gefunctioneerd. De molen is in onderdelen, via een omweg (Nieuw-Vennep, waar de onderdelen lagen opgeslagen) in Landsmeer terecht gekomen. Om het wooncomfort te vergroten is de basisconstructie (het achtkant) met 1,5 meter verhoogd. Hierdoor werd het mogelijk een extra vloer aan te brengen in de molen en het woonoppervlak te vergroten met ruim 45 m2

Waarom 2 toegangsdeuren tot de molen?

De molen heeft 2 toegangsdeuren. De reden is niet geheel onbelangrijk……. als het wiekenkruis door een bepaalde windrichting voor een deur ronddraait, kan de molen door de andere deur betreden of verlaten worden. Omdat de meeste winden vanuit het zuiden en westen waaien, wordt de zuiddeur (die rechtstreeks in de woonkamer uitkomt) in de praktijk weinig gebruikt.

Getrapte weeg

De begane grond is aan de buitenzijde betimmerd met gepotdekselde delen, in Noord-Holland ‘getrapte weeg’ genoemd. Tussen de getrapte weeg en de binnenbetimmering is isolatie aangebracht. De begane grond is 2,25 meter hoog. Op ongeveer 50 cm onder het plafond begint aan de buitenzijde de ongeveer 35 cm dikke laag rietbedekking.

Heeft de molen een schoorsteen?

De molen heeft van alle windrichtingen een goede windvang. Dat is fijn voor de molen, maar het betekent ook dat het bijna altijd waait rondom de molen. Dit heeft uiteraard gevolgen voor het comfort in de molen. Omdat er geen gasleiding aanwezig is, heeft de woning een elektrische cv-installatie. Een prima systeem, maar op koude winterdagen is het fijn dat we de huiskamer met een goed functionerende houtkachel kunnen bijstoken.

Hoe de rook uiteindelijk de molen verlaat is niet bepaald alledaags; we hebben namelijk te maken met een molenkap, die afhankelijk van de windrichting geregeld wordt gedraaid. Oplossing van dit raadsel in het volgende deel…

Open huis

De 2e zaterdag in mei is het Nationale Molendag, de enige dag in het jaar dat bezoekers de kans krijgen een kijkje te nemen in de molen. Vanuit de hal kan men door de grote openslaande deuren de onderbonkelaar en het vijzelwiel zien draaien. Bijzonder: de hal heeft 9 deuren.

De zon

De zon komt op door het keukenraam. Via de ramen in de woonkamer draait de zon naar het westen waar hij boven de eettafel ondergaat.

Schuine buitenmuren

De buitenmuren lopen van beneden naar boven schuin naar binnen. Daardoor staan tafel, kasten en stoelen op vloerhoogte een stukje van de muur af. Als je een schilderij aan één punt ophangt, zal het bij ons loshangen van de muur en bewegen als een mobile. Wij bevestigen daarom een werk met 3 haakjes aan de muur, zoals hier rechts op de foto te zien is.

Op de foto linksonder is een van de achtkantstijlen te zien (donkerrood geschilderd). Als je goed kijkt zie je net boven de groene stoel verschil in houtstructuur. Het onderste deel is een nieuw stuk achtkantstijl dat de molen met 1,5 meter heeft doen verhogen. Vanaf 1,5 meter hoogte tot in de kap is het de oude achtkantstijl uit 1572.

De techniek van de tandwielen

herrie in de molen?

Als je in de woonkamer zit, hoor je de voorbij zoevende wieken. Wij vinden dat natuurlijk niet vervelend, maar als we visite hebben, merken wij wel dat het de mensen soms wat onrustig maakt. Niet eens om het zoevende geluid, wel om de frequentie van licht – schaduw effect, als de wieken voor een raam langs draaien. Het geluid van het radarwerk is minimaal; de kammen van de onderbonkelaar lopen zo mooi en gelijkmatig in de kammen van het vijzelwiel dat het weinig geluid maakt. Het lichte geluid dat wij horen in dewoonkamer ergert ons beslist niet, sterker nog, het klinkt ons eerder als gezang in de oren…..

het overbrengen van de draaiende beweging

De koningsspil ( met een lengte van 10 meter) brengt vanuit de kap de draaiende beweging van de wieken over naar beneden. Onderaan de koningsspil is een groot tandwiel aangebracht, de zogenaamde onderbonkelaar. Dit grote houten wiel heeft een doorsnede van 1,7 meter. De onderbonkelaar brengt de draaiing over op het vijzelwiel. De kammen van de onderbonkelaar zitten aan de onderzijde van het rad (zie tekening rechts). Op de kleurenplattegrond van pagina 3 zijn de twee cirkels met kammen ter illustratie in het wiel getekend, ondanks dat deze van bovenaf niet zichtbaar zijn. De twee ringen kammen werken als een soort versnellingsbak, het zogenaamde zware en lichte werk. Afhankelijk van de windkracht kunnen wij de koningsspil (met onderbonkelaar!!) horizontaal verplaatsen waardoor of de binnenste of de buitenste ring kammen het vijzelwiel doet draaien. Het verplaatsen gebeurt door middel van een spindel, vanuit de woonkamer. (zie foto)

Licht werk

De binnenste ring bevat 22 kammen en doet het vijzelwiel langzaam draaien. Hierdoor maalt de vijzel minder water omhoog en draait lichter. De molen kan hierdoor met minder wind al de polder bemalen. We noemen deze overbrenging dan ook het lichte werk. De molen verplaatst daarmee ongeveer 20 kubieke meter water per minuut.

zwaar werk

De buitenste ring telt 32 kammen, het zogenaamde zware werk. De vijzel draait sneller rond en kan daarmee zo’n 60 kubieke meter water per minuut verplaatsen. (dat is een grote zeecontainer vol, nogmaals: per minuut !! )

slijtage

De kammen van de wielen zijn gemaakt van groenhart en/of azijnhout. Eens per jaar smeren wij de kammen in met bijenwas. Als het erg lang warm en droog weer is, slaan we de wiggetjes, waarmee de kammen in het wiel vastzitten, voorzichtig aan. Wanneer dit onderhoud jaarlijks goed gedaan wordt, slijten de kammen nauwelijks en gaan ze vele tientallen jaren mee.

monumentaal wonen met moderne technieken

De Twiskemolen staat nagenoeg op de grens tussen Oostzaan en Landsmeer. De molen ligt ongeveer een kilometer af van de infrastructuur van beide gemeentes. Dat betekent dat de molen niet is aangesloten op een gemeentelijk rioolsysteem, dat de molen geen gasleiding heeft en geen internetkabel. Toch is het prima wonen in de molen met moderne alternatieve systemen.

zonder riool

zou het wel erg middeleeuws leven zijn in de molen. Ondanks dat wij niet op het gemeentelijk riool zijn aangesloten is een zeer goed alternatief aangebracht; de molen heeft een IBA. IBA staat voor Individuele Behandeling Afvalwater. Het is een systeem waarbij bacteriën het afvalwater reinigen, waarna het op het oppervlaktewater geloosd kan worden. 2x per jaar gooien wij een bepaalde hoeveelheid bacteriën in 2 van de 3 putten (zie foto/tekening hieronder). Men zegt dat het gereinigde
water zo schoon is, dat je het kan drinken. Wij geloven dat verhaal graag, maar hebben niet de behoefte dit te testen……
Voor de IBA is het wel van belang dat je geen chemische middelen door het toilet en gootsteen spoelt. Geen chloor bijvoorbeeld, wel biologisch afbreekbare (af)wasmiddelen.

zonder internet

valt vast te leven, maar we maken er erg graag gebruik van. Omdat er wel een telefoonkabel naar de molen ligt, hebben wij
via deze kabel (draadloos) internet.

zonder gasleiding

hebben we toch warmte. Onze cv-installatie functioneert elektrisch. Het is een prima installatie, maar het reactievermogen ervan is wel veel trager dan van een gasinstallatie. Als wij de verwarming hoger zetten, duurt het zo’n anderhalve dag voordat het effect heeft in de molen. Goed anticiperen op het weer is dus het credo. Daarnaast hebben we een heerlijke snelle opwarmer in de vorm van een Jotul houtkachel. We koken ook elektrisch met een keramische plaat.

zonder elektra

zou de molen als gemaal niet kunnen functioneren. Door een krachtstroom-aansluiting kan de zware 40pk motor de vijzel laten draaien. In het jaaroverzicht 2012 staan de cijfers over de hoeveelheid uren die de vijzel heeft gedraaid op windkracht en met de motor. Uit de cijfers blijkt dat het met windkracht alleen niet zou lukken. Elektriciteit is dus onmisbaar.

zonder water geen leven….

Ondanks dat wij veel, heel veel water om ons heen hebben, is er vanzelfsprekend een waterleiding naar de molen gelegd. Het is wel een flexibele waterleiding die via de sluiswoning (halverwege de molen en dorp Landsmeer) naar ons toe komt. De watermeter lezen wij af bij de sluiswoning.

Een stukje cultureel erfgoed in Landsmeer